Kokosbloesemsuiker, een van de meest duurzame natuurlijke zoetstoffen ter wereld
Kokosbloesemsuiker (‘gula jawa’) wordt geoogst door kleine lokale boeren, die hiervoor in de vaak hoge kokosbomen klimmen. Dit doen ze twee keer per dag. Eenmaal boven worden er voorzichtig kleine kerfjes in de kokosbloesem gesneden. De boer hangt vervolgens een soort emmertje onder de bloesem, waarna er in 6 tot 8 uur zo’n halve liter nectar in druppelt. De kokosbloesemnectar wordt voorzichtig verhit om fermentatie te voorkomen en om de nectar in te dikken tot een karamelachtige substantie (“gegoten suiker”) of voorzichtig verder te verhitten tijdens intensief omscheppen waardoor kristalsuiker ontstaat. Elke boom produceert gemiddeld 2 liter per dag. Boeren hebben gemiddeld 15 kokospalmen en produceren dus zo’n 30 liter per dag. Uiteindelijk levert dat ongeveer 3 kg kristalsuiker per dag op.
Boeren verkopen hun productie aan een van de inzamelpunten / CPU's (Central Processing Unit). Boeren die hun suiker niet verwerken tot kristalsuiker, leveren "gegoten suiker". De coöperatie heeft een contract met de CPU's (die financieel onafhankelijk zijn) en koopt de suiker van hen. De coöperatie zorgt voor de biologische certificering en verkoopt de suiker aan haar klanten
Voortgang werkbezoek
De eerste dag begon met het bekijken hoe de suiker wordt geoogst en met name het inkoken en de werking van de droogovens. Een eerste inventarisatie leert een aantal sleutelproblemen zoals (1) hygiëne en kwaliteit (vooral besmetting van bamboe containers en onreinheid in de keukens van de boeren), (2) het op peil houden van het Jatirogo ledenbestand en (3) de ‘tracking en tracing’ tussen CPU, magazijn en klant en tussen de boer en de CPU.
De manager van Jatirogo, de voorzitter van de board, Hoofd logistiek en operatie en twee stafleden financiën hebben Rob en Frank gedurende de missie grotendeels begeleid. Al gauw bleek bij het doorlopen van de supplyketen dat logistiek en finance goed samen gaan – zo hoort het ook – en Rob en Frank elkaars discipline goed aanvullen.
Wat betreft het verbeteren van de hygiëne voor een betere productie zijn maatregelen voor verbetering redelijk ongecompliceerd: tegels in plaats van lemen vloeren, wanden aanbrengen tegen insecten en knaagdieren, betere dichting tussen dakpannen, oppassen met glazen voorwerpen en goed schoonmaken van de wok waarin de nectar wordt verhit etc.
Het aantal boeren dat aan de coöperatie levert is 1307. Onlangs is Jatirogo 100 boeren kwijtgeraakt aan een concurrent. Boeren worden ouder, de verwerking van kristalsuiker is ingewikkeld en arbeidsintensief en er is momenteel een gebrek aan jongere opvolgers voor deze boeren. Het is bekend dat er een potentieel van 475 boeren in het gebied is die zouden kunnen toetreden tot Jatirogo. Kokosbloesemsuiker is ‘booming’ in de westerse wereld en het aanbod is veel kleiner dan de vraag. Het is absoluut noodzakelijk dat het huidige ledenbestand stabiel blijft en dat er nieuwe leden bijkomen.
De supplyketen in het algemeen is nog eens in kaart gebracht. Hoe lopen stromen precies, hoe gaat quality control in zijn werk en wat is de rol van feedback? Hierbij zijn de nodige aannames van Jatirogo ‘ontmaskerd’ hetgeen de discussies aanwakkerde en levendig maakte. Vaak komt het voor dat kennis bij één persoon zit (‘kennis is macht’). Als die kennis meer gedeeld wordt is dat beter voor de coöperatie.
Een goede supply chain vaart wel bij goede en betrouwbare prognoses. Op dit moment is het erg moeilijk voor de verzamelpunten/CPU’s om naar de coöperatie voorspellingen te doen over leveringen. Als een klant suiker besteld bij de coöperatie, moet er eerst met de CPU gebeld worden over levering van suiker. Dit is verre van efficiënt en kan leiden tot klanten die ontevreden worden vanwege onverwachte en/of vertraagde levering. Met een simpel advies kan al snel verbetering worden aangebracht (quick win) in de keten. Bijvoorbeeld, een CPU bleek op een bepaald moment geen stroom te hebben (‘Listrik mati’) en stuurde daarop zijn voorraad naar een andere CPU in plaats van rechtstreeks naar het magazijn.
Het bewaken en beheren van cashflows, waarvoor Frank al een planning had gemaakt tijdens zijn eerste missie naar Jatirogo, blijkt inmiddels al veel beter en hangt nauw samen met bovengenoemde betrouwbare prognose. Over berekeningen van werkelijke kosten van productie en processing hebben Frank en Rob een workshop georganiseerd hoe dit beter kan. Jatirogo’s staf reageerde enthousiast en is direct voor zover mogelijk begonnen met de uitvoering. Het wordt een vast onderdeel van hun programma. Onderhandelingstaktiek is met de manager besproken. Spreadsheets met basisgetallen geven bijvoorbeeld uitsluitsel over het geven van kortingen.
Resultaten en follow-up
Tijdens de presentatie van de resultaten van dit werkbezoek, de aanbevelingen en het advies over de vervolgstappen bleef de reactie van Jatirogo’s staf eerst nogal vaag. Later bleek echter, bij het plannen en bespreken van feedback, dat een aantal aanbevelingen van de afgelopen dagen al worden aangepakt. Zo bleek bijvoorbeeld het algemene gebruik om afval buiten de magazijnen gewoon in de goot te verbranden direct in de praktijk te zijn gebracht. Frank en Rob moesten direct mee om zelf te aaanschouwen hoe schoon het daar nu wel is!
Om het proces van intake tot de verkoop van kokossuiker zo efficiënt mogelijk te maken, is het noodzakelijk dat de gehele keten (van boer tot klant) beter wordt ingericht, en dat het logistieke proces (met betrekking tot de productie, verwerking en levering) is gestroomlijnd en verbeterd, met inbegrip van beter overleg met de kopers.
Daarnaast is verder advies nodig over hoe de supply chain kan worden verbeterd.
In combinatie hiermee moeten alle financiële aspecten die samenhangen met de supply chain (inclusief cashflow-management) worden opgesteld, gevolgd door suggesties voor verbetering. Op dit moment is het personeel van Jatirogo onvoldoende in staat om de beschikbare managementinformatie te interpreteren en hoe deze cijfers te gebruiken om de juiste beslissingen te nemen.
Het formele eindrapport is af en wordt in het Bahasa Indonesia vertaald. Aanbevelingen voor concrete acties zijn daarin verwerkt met een tijdpad. Zoals gezegd, kokosbloesemsuiker is booming in de westerse wereld, Jatirogo heeft momenteel een voorsprong en moet zorgen dat dit momentum behouden blijft. Er moet echter nog veel gebeuren en enige inbreng van Agriterra lijkt nog wel nodig voor de komende jaren.
Robert Sillevis
Agriterra nieuwsredactie
